Viêm da cơ địa là một bệnh da liễu mãn tính, liên quan mật thiết đến cơ địa và yếu tố di truyền. Bệnh không chỉ khiến da bị tổn thương mà còn gây viêm nhiễm, đau rát, ngứa ngáy. Do bệnh cố thủ, dai dẳng và dễ tái phát nên không có phương pháp điều trị dứt điểm bệnh. Các mục tiêu chính của điều trị là cải thiện các tổn thương trên da, cải thiện chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng.
Bệnh viêm da cơ địa là gì?
Bệnh viêm da cơ địa hay còn gọi là bệnh eczema thể địa hay bệnh chàm thể địa. Thuật ngữ này dùng để chỉ các tổn thương da mãn tính, có xu hướng tái phát nhiều lần và liên quan mật thiết đến các yếu tố cơ địa.
Bệnh này thường bắt đầu ở giai đoạn từ 0 đến 6 tuổi (chiếm khoảng 90%) và chỉ 10% trường hợp phát bệnh từ 6 tuổi trở lên. Trong số này, khoảng 50% trường hợp thuyên giảm hoàn toàn sau khi trưởng thành.
Viêm da cơ địa được đặc trưng bởi các tổn thương da dày lên, khô và ngứa, từ âm ỉ đến dữ dội. Trong một số trường hợp, bệnh còn có thể kèm theo hen suyễn, sốt cỏ khô hoặc viêm mũi dị ứng trong giai đoạn cấp tính.
Tương tự như bệnh chàm và một số bệnh da liễu mãn tính, bệnh viêm da cơ địa không thể chữa khỏi hoàn toàn. Các biện pháp điều trị và chăm sóc được áp dụng nhằm làm giảm các triệu chứng, cải thiện tình trạng ngứa ngáy, hạn chế biến chứng và cải thiện cuộc sống cho người bệnh.
Nguyên nhân & các yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh
Đến nay, nguyên nhân gây ra bệnh viêm da cơ địa vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy bệnh lý này có liên quan đến yếu tố di truyền và địa lý. Có đến 70% trường hợp có người thân mắc các bệnh tại chỗ như chàm, sốt cỏ khô, hen suyễn, viêm mũi dị ứng.
Ngoài ra, bệnh có thể bùng phát và tiến triển nặng khi có các yếu tố sau:
- Dị ứng: Dị ứng do sử dụng thuốc, ăn uống, tiếp xúc với hóa chất, phấn hoa, lông động vật, … có thể kích thích hệ thống miễn dịch sản xuất IgE và gây bùng phát các triệu chứng của Viêm da cơ địa.
- Nhiễm trùng cấp tính: Nhiễm trùng cấp tính (viêm họng, cảm lạnh, viêm amidan, viêm tai giữa,…) có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và làm tăng nguy cơ bùng phát bệnh.
- Suy giảm miễn dịch: Suy giảm miễn dịch là một yếu tố nguy cơ làm khởi phát và tiến triển nặng của viêm da cơ địa và các bệnh viêm da mãn tính. Ở những đối tượng này, bệnh có thể kèm theo hen suyễn, sốt cỏ khô, viêm mũi dị ứng.
- Yếu tố khác: Bên cạnh đó, bệnh viêm da cơ địa còn có thể khởi phát bởi một số yếu tố khác như rối loạn nội tiết, căng thẳng thần kinh, thay đổi thời tiết đột ngột,….
Các triệu chứng của bệnh Viêm da cơ địa
Viêm da cơ địa được đặc trưng bởi các tổn thương da khô, có vảy, nứt nẻ và ngứa. Tuy nhiên, hình thái tổn thương của bệnh có thể khác nhau ở từng lứa tuổi và giai đoạn phát triển.
1. Viêm da cơ địa ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
Thống kê của Bệnh viện Da liễu Trung ương cho thấy, khoảng 60% ca bệnh khởi phát ở trẻ từ 0 đến 1 tuổi. Bệnh bắt đầu chủ yếu ở giai đoạn trẻ từ 2 đến 3 tháng tuổi với các biểu hiện sau:
- Phát ban đỏ hình móng ngựa xuất hiện trên má, xung quanh miệng, trán, thân mình, cổ hoặc vùng bẹn.
- Bề mặt da có nhiều mụn nước nhỏ, khu trú hoặc lan tỏa.
- Sau đó các mụn nước vỡ ra, chảy dịch và loét da.
- Da có vảy, khô và có thể bị nhiễm trùng do vi khuẩn thứ phát
- Viêm da cơ địa ở giai đoạn này thường kèm theo tiêu chảy và viêm tai giữa.
2. Viêm da cơ địa ở trẻ em
Viêm da cơ địa ở trẻ em xảy ra ở trẻ từ 2-12 tuổi. Ở giai đoạn này, bệnh thường kèm theo đục thủy tinh thể và viêm kết mạc dị ứng.
Các triệu chứng điển hình của bệnh viêm da cơ địa ở trẻ em:
- Tổn thương da khô, nứt nẻ và ngứa
- Thường xuất hiện ở vùng tì đè như mu bàn tay, đầu gối, khuỷu tay, mu bàn tay,…
- Các mảng địa hóa hình đĩa hiện diện
3. Viêm da cơ địa ở người lớn
Viêm da cơ địa ở tuổi trưởng thành có thể kèm theo sốt cỏ khô và hen suyễn. Hình thái tổn thương của bệnh khác nhau rõ rệt ở giai đoạn cấp tính và mãn tính.
Các triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa ở người lớn trong giai đoạn cấp tính bao gồm:
- Da có ban đỏ phẳng và không giới hạn ở vùng da xung quanh
- Trên bề mặt da xuất hiện những mụn nước li ti (mụn nước nhỏ, nông khác với mụn nước sâu và dày do tổ đỉa gây ra)
- Sau đó các mụn nước vỡ ra gây chảy dịch, phù nề da và đóng vảy tiết dịch.
- Tổn thương da gây ngứa, rát và đau
- Xuất hiện bội nhiễm da nếu gãi vào vùng da bị tổn thương. Bội nhiễm đặc trưng bởi các tổn thương trên da với các vết loét, mụn mủ, sưng, nóng và đầu.
Ở giai đoạn mãn tính, bệnh gây ra các triệu chứng sau:
- Tổn thương da có dấu hiệu liken hóa (da sẫm màu, dày lên, nứt nẻ và phân chia rõ ràng với vùng da lân cận)
- Thường gây ngứa âm ỉ đến dữ dội
- Các triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa ở người lớn thường xuất hiện ở những vùng tì đè và nếp gấp như mu bàn tay, khuỷu tay, mặt trước khuỷu tay, đầu gối….
Bệnh viêm da cơ địa có nguy hiểm không?
Viêm da cơ địa là một bệnh da liễu mãn tính và hay tái phát. Bệnh gây ngứa, sưng, đau, rát, ảnh hưởng không nhỏ đến tâm lý, giấc ngủ, sinh hoạt làm việc, học tập, sinh hoạt.
Tuy nhiên, căn bệnh này có thể được kiểm soát nếu được điều trị tích cực và thiết lập một chế độ chăm sóc khoa học. Ngược lại, nếu không được can thiệp điều trị, bệnh có thể tiến triển nặng và gây ra các biến chứng như sau:
- Viêm da thần kinh: Viêm da thần kinh là một biến chứng thường gặp của bệnh Viêm da cơ địa. Biến chứng này xảy ra do thói quen gãi vùng da bị tổn thương dẫn đến dày lên, thâm nhiễm và gây ngứa ngáy.
- Viêm da cơ địa bội nhiễm: Ngoài ra, thói quen gãi da, vệ sinh da kém, lạm dụng thuốc bôi ngoài da có chứa corticoid… có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây bội nhiễm da. Tình trạng bội nhiễm da không chỉ gây ra các triệu chứng tại chỗ mà còn làm phát sinh một số triệu chứng toàn thân như sốt cao, đau, sưng hạch….
- Tăng nguy cơ mắc các bệnh cơ địa: Bệnh viêm da cơ địa xảy ra do cơ thể nhạy cảm, dễ bị kích ứng bởi các yếu tố nội sinh và ngoại sinh. Do đó, nếu không được điều trị và kiểm soát, bệnh có thể bùng phát dữ dội, tiến triển dai dẳng, gây ra phản ứng quá mẫn của hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ bị sốt cỏ khô, hen suyễn và viêm mũi dị ứng. .
Phương pháp điều trị Viêm da cơ địa
Các biện pháp được chỉ định trong điều trị viêm da cơ địa đều nhằm mục đích giảm tổn thương da, chống bội nhiễm, ngăn ngừa biến chứng. Bác sĩ sẽ xem xét giai đoạn phát triển, độ tuổi, mức độ tổn thương, khả năng đáp ứng để chỉ định các phương pháp điều trị tương ứng.
1. Điều trị tại chỗ
Điều trị tại chỗ đối với bệnh viêm da cơ địa bao gồm sử dụng thuốc bôi và liệu pháp ánh sáng.
Thuốc bôi ngoài da được chỉ định bao gồm:
- Trong giai đoạn đầu, nên sử dụng các dung dịch như Yarish, nitrat bạc 0,25%, nước muối sinh lý và Rivanol 1%,… để làm dịu da, sát khuẩn và giảm viêm nhiễm. Ở giai đoạn này, các tổn thương trên da thường có dấu hiệu tiết dịch nên tránh sử dụng thuốc mỡ hoặc kem / gel.
- Khi tổn thương da ngừng chảy máu và xuất hiện vảy, nên dùng thuốc tím metyl 1%, dung dịch Milian, hoặc hồ nước để sát trùng, giảm sưng viêm và giúp vùng da tổn thương nhanh khô.
- Sau khi vùng da tổn thương khô có thể dùng corticoid bôi tại chỗ và kháng sinh để giảm viêm, chống ngứa, chống bội nhiễm.
- Đối với bệnh viêm da cơ địa ở giai đoạn mãn tính, bác sĩ thường kê đơn thuốc bôi ngoài da có chứa corticoid kết hợp với kháng sinh và axit salicylic để giảm dày sừng, cải thiện tình trạng viêm, ngứa và ngăn ngừa nhiễm trùng.
Đối với những trường hợp đáp ứng điều trị tại chỗ kém hoặc bệnh có xu hướng tái phát ngay sau quá trình điều trị, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp quang trị liệu.
Quang trị liệu (liệu pháp ánh sáng) sử dụng tia UVA hoặc UVB nhân tạo chiếu trực tiếp vào vùng da bị tổn thương để giảm các triệu chứng của bệnh viêm da cơ địa và một số bệnh viêm da khác.
Hầu hết các trường hợp viêm da cơ địa đều có phản ứng tốt với phương pháp này. Tuy nhiên, quang trị liệu có thể làm tăng nguy cơ ung thư và đẩy nhanh quá trình lão hóa da, vì vậy chỉ nên thực hiện khi thực sự cần thiết.
2. Điều trị toàn thân
Điều trị toàn thân bệnh viêm da cơ địa bao gồm dùng thuốc và nâng cao thể chất, sức đề kháng. Các phương pháp điều trị được sử dụng bao gồm:
- Sử dụng thuốc kháng histamine H1 để giảm tổn thương da và cải thiện tình trạng ngứa.
- Trong trường hợp bùng phát và viêm nặng, bác sĩ có thể cân nhắc sử dụng corticosteroid đường uống ngắn hạn. Loại thuốc này có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm nên chỉ được dùng khi lợi ích vượt trội nguy cơ có thể xảy ra.
- Nếu da có biểu hiện bội nhiễm, chỉ định dùng kháng sinh (Erythromycin / Tetracycline) liên tục 7-10 ngày.
- Bên cạnh đó, cần bồi bổ cơ thể bằng cách dành thời gian nghỉ ngơi, ăn uống điều độ, hạn chế rượu bia, cà phê và tránh tiếp xúc với các yếu tố gây kích ứng, điều trị viêm da cơ địa tại nhà.
Các chuyên gia y tế, bác sĩ đầu ngành khuyến khích bạn đọc bổ sung các nhóm thực phẩm đa chức năng, đặc biệt là axit folic, omega 3, vitamin E, collagen. Đây là những sản phẩm giúp tăng cường sức khỏe làn da, tham gia vào quá trình chống lão hóa, giảm mụn và chăm sóc da từ bên trong.
